Drodzy Nastolatkowie,
okres dojrzewania to burzliwy i wymagający czas. Kształtujecie swoją niezależność, dążycie do autonomii. Jest to czas aktywnych poszukiwań, w którym każdy z Was odkrywa kim jest i jaki jest. Poznajecie swoje potrzeby, zainteresowania, marzenia. Przechodzicie przez etap, w którym zastanawiacie się, co chcielibyście robić w życiu, jaki wybrać zawód. Szukacie swojej drogi, swojego powołania. Obserwujecie także zmiany jakie zachodzą w Waszym ciele. Zmienia się Wasza sylwetka, wiele cech Waszego wyglądu. Rozwijacie się także pod kątem psychicznym. Nie jest łatwo zaakceptować te zmiany, przyjąć zmieniający się organizm.
W okresie dorastania stają przed Wami nowe wyzwania. W realizacji tych wszystkich zadań pomagają Wam relacje z innymi. Budujecie relacje z rówieśnikami, są oni dla Was bardzo ważni. Zależy Wam także na relacjach rodzinnych, chcecie być akceptowani, potrzebujecie zrozumienia i wysłuchania przez najbliższych: rodziców, rodzeństwo, dziadków. Do tego wszystkiego dochodzą także relacje z innymi dorosłymi których spotykacie na swojej drodze np. z nauczycielami. Jak porozumiewać się z nimi wszystkimi? Jak spełniać oczekiwania kolegów i koleżanek, ale także nie zawieść rodziców? Jak w tym wszystkim odkryć to kim jestem i to czego chce? Zapraszam Was, aby przyjrzeć się dzisiaj bliżej tym wszystkim relacjom i wspólnie szukać odpowiedzi na te niełatwe pytania.
Dorastanie to okres, w którym spędzacie wiele czasu ze swoimi rówieśnikami. To powoduje, że naturalnie rozluźniają się Wasze relacje z rodzicami. Może to skutkować konfliktami rodzinnymi. Wasze potrzeby, a oczekiwania rodziców zaczynają się różnić. Mogą być sytuacje, w których będziecie czuli się przez nich niezrozumiani. Rodzice często wymagają od Was zaangażowania w naukę, dążą do ograniczenia Wam czasu przed telefonem czy komputerem. Ustalają także godzinę powrotu do domu, chcą wiedzieć, gdzie jesteście i z kim.
Sposób sprawowania kontroli przez rodziców jest także często powodem sprzeczek rodzinnych. Rodzice myślą o Waszym bezpieczeństwie, zdrowiu – troszczą się o Was. Wy natomiast jesteście w takim okresie, że zależy Wam na prywatności.
Wchodzicie powoli w świat dorosłych i często oczekujecie innego niż dotąd traktowania. Odkrywacie w sobie ideały za którymi chcecie podążać. Rodzice natomiast przedstawiają Wam sposób myślenia bardziej praktyczny.
Konflikty z rodzicami mogą być bardzo stresujące. Budzą często złość, frustracje, bezsilność. Po sprzeczce z rodzicami mogą pojawić się uczucia niezrozumienia, niedocenienia. Jest to wówczas niełatwy czas dla Was, ale także dla Waszych rodziców. Istotne jest, aby podejmować próby rozwiązywania nieporozumień.
Nieporozumienia jednak są także i szansą, aby na nowo ustalić wspólne zasady. Konflikty ukazują co jest istotne dla każdej ze stron, są okazją do porozumienia, pomagają wyrazić emocje. Są też sposobnością do tego, aby okazać sobie wzajemny szacunek i zaufanie. W sytuacji konfliktu warto podjąć próbę rozmowy. Jakich zasad należy przestrzegać, aby była ona owocna?
Istotna jest szczerość, wzajemny szacunek i zaangażowanie obu stron w rozwiązanie sporu. Warto rozpocząć taką rozmowę, kiedy już opadną emocje. Próba porozumienia się, kiedy jesteśmy tak zwanym “kłębkiem nerwów” nie przyniesie rezultatu. Rozpocznij rozmowę, kiedy jest na nią czas i przestrzeń np. kiedy rodzice nie są zajęci. Przedstaw im wówczas swój punkt widzenia problemu, opowiedz o tym jakie towarzyszą Ci uczucia. Powiedz co Cię złości, co sprawia przykrość, na co się nie zgadzasz. Skup się na tym, aby mówić w pierwszej osobie np. poczułem złość, kiedy dowiedziałem się, że nie mogę dzisiaj wyjść z kolegami…” Taki sposób budowania komunikatu nie będzie krzywdzący dla rodziców, pomoże im lepiej Cię zrozumieć. Pamiętaj także o tym, aby wysłuchać co oni mają do powiedzenia. Przedstaw także swoje propozycje na rozwiązanie sytuacji konfliktowej. Pomysły przygotuj sobie wcześniej – najlepiej przed rozmową. Wspólnie starajcie się szukać kompromisu. Rzeczowa rozmowa, pełna wzajemnego szacunku może być bardzo pomocna, kiedy trudno o porozumienie.
Oprócz relacji rodzinnych w Waszym życiu dużo miejsca zajmują także relacje z nauczycielami. Szkoła jest miejscem, gdzie jesteście prawie każdego dnia, dlatego kontakt z nauczycielami jest nieunikniony. Nauczyciele stawiają Wam różne wymagania. Zwracają Wam uwagę na odpowiedni sposób zwracania się do siebie i dorosłych; przypominają o zasadach panujących w szkole. Wymagają, aby Wasz wygląd był odpowiedni, proszą o zaangażowanie w odrabianie prac domowych. Często to czego żądają od Was nauczyciele, nie pokrywa się z tym czego oczekują od Was Wasi koledzy i koleżanki. Są to chwile, kiedy zastanawiacie się nad tym jakie chcecie wyznawać wartości, zasady. Myślicie o tym czego chcecie sami, jak chcecie wyglądać, jak się zachowywać, jacy być. Wygląd jest dla Was szczególnie ważnych, pragnienie ubierać się podobnie jak Wasi rówieśnicy. Strój jest Waszym sposobem wyrażania siebie. Nauczyciele oceniają także Waszą wiedzę, zdarzają się sytuacje, kiedy czujecie się niesprawiedliwie ocenieni, kiedy Wasz wysiłek nie jest doceniony. W szkole często też towarzyszy Wam stres związany ze sprawdzianami czy niezapowiedzianym weryfikowaniem wiedzy. Te wszystkie sytuacje mogą budzić wiele trudnych emocji. Okres dorastania to czas, kiedy dorośli wymagają od Was, a Wy chcecie pokazać swoją niezależność; chcecie decydować sami.
Zależy Wam na relacjach z dorosłymi jednak szczególnie w tym okresie liczą się dla Was relacje koleżeńskie i przyjacielskie. Okres dorastania to intensywny czas relacji rówieśniczych. Poznajecie wiele nowych osób – z innych klas, na zajęciach dodatkowych. Relacje z rówieśnikami są nieodzownym czynnikiem kształtowania się Waszej osobowości. Literatura podaje, że ponad połowę swojego wolnego czasu spędzacie z rówieśnikami- to naprawdę bardzo dużo!
Czas dojrzewania to czas łączenia się w grupy rówieśnicze. Łączycie się z osobami o wspólnych zainteresowaniach, potrzebach. Dzięki “paczce znajomych” możecie wspólnie spędzać czas. W grupie wytwarza się między Wami więź, która zapewnia poczucie przynależności, akceptacji. Czujecie się dobrze, kiedy widzicie, że Wasi koledzy i koleżanki Was lubią, chcą z Wami spędzać czas.
Z racji tego, że silnie identyfikujecie się ze swoją grupą koleżeńską, jesteście wrażliwi na ich opinie. Chcecie być przez nich przyjęci. Jednak może się zdarzyć, że Wasi rówieśnicy będą zachęcać Was do zachowań, które nie będę zgodne z Waszymi wartościami. Postawią Was wówczas w wymagającej sytuacji. Jak być w dobrych relacjach koleżeńskich i jednocześnie być w zgodzie ze sobą? Uczycie się stawiać granice, odmawiać Waszym rówieśnikom; mówić im “nie”, kiedy sytuacja tego wymaga. Nie jest to łatwe zadanie, wymaga odwagi, pewności siebie. Jednak zachowanie asertywne świadczy o Waszej dobrej samoocenie, o tym, że znacie swoją wartość i potraficie wybierać dobrze – w zgodzie ze sobą.
Mogą wystąpić okoliczności, kiedy Wasi rówieśnicy nie będą chcieli spędzać z Wami czasu, z jakiś względów odsuną się od Was. Wiele nastolatków doświadcza odrzucenia, wyśmiana, różnego rodzaje agresji ze strony rówieśników. Są to sytuacje, kiedy pojawiają się silne emocje
– złość, smutek, odrzucenie, rozczarowanie. Uczucia te są często intensywne i sprzeczne. To sztuka radzić sobie z nimi. Warto w takich chwilach szukać wsparcia, porozmawiać o tym z zaufaną osobą. Nie zostawajcie z problemem sami, nie cierpcie w samotności!
Drogi Nastolatku, pamiętaj o tym, że w trudnych chwilach możesz skorzystać z pomocy specjalistów. W kryzysowej sytuacji możesz użyć telefonu zaufania dla dzieci i młodzieży. Możesz zadzwonić lub wysłać wiadomość. Nawiążesz wówczas kontakt z osobą, która udzieli Ci profesjonalnej pomocy.
Możesz także zgłosić się do psychologa szkolnego lub poprosić rodziców, aby umówili Cię na wizytę z wybranym specjalistą. Psycholog będzie Cię wspierał i towarzyszył Ci w tym co przeżywasz.
Korzystałam z publikacji:
- “Ryzyko i ochrona w środowisku rówieśniczym. Czyli o znaczeniu relacji koleżeńskich w życiu nastolatków” B. Jankowiak, A. Matysiak-Błaszczyk Studia Edukacyjne nr 53, 2019 rok
- “Uwarunkowania relacji rodzice – dorastające dzieci” E. Gurba Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego 2009 rok