Czym są zaburzenia odżywiania?
Zaburzenia odżywania to grupa chorób charakteryzujących się uporczywymi zaburzeniami zachowań związanych z jedzeniem. Mają one podłoże psychiczne. Dotyczą zarówno dorosłych jak i adolescentów, kobiet, jak i mężczyzn. Wpływają na funkcje psychologiczne, fizyczne oraz społeczne pacjentów. Zaburzenia odżywiania często towarzyszą innym zaburzeniom psychicznym.
Co ciekawe, w literaturze zwraca się uwagę, iż bardzo często zaburzenia odżywiania stanowią wtórną odpowiedź na inne trudności psychiczne (za: Bomba J., Orwid M., 2004).
Czym jest anoreksja?
Anoreksja – zespół objawów, charakteryzujący się celową utratą masy ciała. Osoba chora ma zniekształcony obraz własnego ciała.
Kryteria diagnostyczne anorexia nervosa (jadłowstrętu psychicznego) to według DSM- 5:
– ograniczenie podaży energetycznej posiłków prowadzące do znacząco obniżonej wagi ciała (odpowiednio do płci, wieku, zdrowia fizycznego),
– intensywna obawa przed przybraniem na wadze lub otyłością, lub utrzymujące się zachowania uniemożliwiające przybranie na wadze, nawet przy znacząco obniżonej wagi ciała,
– zaburzone doświadczanie wagi lub kształtu ciała, nadmierny wpływ wagi ciała na samoocenę lub utrzymująca się nieświadomość znaczenia obecnej zbyt niskiej wagi ciała.
Możemy mówić o dwóch typach anoreksji:
– typ restrykcyjny, polegający na ograniczaniu pokarmu, spożywaniu go w minimalnych ilościach, nie występują w nim wymioty i biegunki,
– typ bulimiczny, łączący minimalizowanie przyjmowanych pokarmów z objadaniem się i przeczyszczaniem.
Jakie są skutki anoreksji?
Skutkami anoreksji są zwykle liczne trudności, w tym uszkodzenia i choroby wielonarządowe, zmniejszenie tolerancji na zimno i przewlekły chłód, obrzęki. Osoby chorujące na anoreksję mogą doświadczać zaburzeń hormonalnych, zaparć, silnego bólu brzucha, próchnicy i zapalenia dziąseł, choroby wrzodowej, zapalenia trzustki. Poza powikłaniami zdrowotnymi i psychicznymi, anoreksja może prowadzić do śmierci, także w wyniku samobójstwa. Skutkami anoreksji często są powikłania psychiczne w formie depresji, zaburzeń lękowych, zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych, bulimii. Anoreksja przynosi również skutki dotyczące sfery psychospołecznej, tj. okłamywanie lub zatajanie spożywania posiłków, unikanie sytuacji społecznych związanych z jedzeniem, ogólne wycofanie społeczne.
Jak pomóc osobie chorej na anoreksję?
Anoreksja jest jednym z najtrudniejszych zaburzeń do leczenia, jednakże wsparcie bliskich może odegrać kluczową rolę w procesie zdrowienia.
Praktyczny poradnik, zawarty w 10 ważnych krokach:
- Rozmawiaj szczerze i delikatnie
- W rozmowie skupiaj się na objawach anoreksji, a nie na wyglądzie osoby
- Bądź otwarty/a, powiedz co czujesz
- Podkreślaj wartość osoby, a nie jej wygląd zewnętrzny
- Reaguj natychmiast
- Znajdź pomoc specjalistyczną
- Bądź podczas wizyt u specjalisty
- Psychoedukacja – jeśli sam/a potrzebujesz wsparcia specjalisty. Skorzystaj z konsultacji. Zdobądź wiedzę na temat zaburzeń odżywiania.
- Nie obwiniaj i nie oceniaj osoby chorej na anoreksję
- Bądź cierpliwy/a i wyrozumiały/a
Czym jest bulimia?
Bulimia zwana inaczej żarłocznością psychiczną przejawia się objadaniem się, a następnie podejmowaniem zachowaniem mających na celu uzyskaniem ponownie kontroli nad masą ciała – intensywne ćwiczenia fizyczne, głodówki, wymioty, środki przeczyszczające. W bulimii możemy wyróżnić typ przeczyszczający (w którym dochodzi do przeczyszczania poprzez wymioty czy środki przeczyszczające) oraz nieprzeczyszczający.
Kryterium diagnozowania (DSM- 5) mówi o częstości występowania napadów objadania, jak i zachowań kompensacyjnych co najmniej raz w tygodniu przez co najmniej trzy miesiące. W bulimii rzadko dochodzi do gwałtownego spadku masy ciała.
Zastanawiając się nad patogenezą zaburzeń odżywiania przychodzi nam z pomocą model wieloczynnikowy autorstwa D. Garnera (Garner, 1993, za: Namysłowska, 2014) Model ten ukazuje złożoność przyczyn pojawienia się zaburzenia odżywiania.
Sygnały świadczące o bulimii:
- jednorazowe spożywanie ogromnych ilości jedzenia,
- zauważalna nieobecność bezpośrednio po posiłkach,
- analizowanie swojego wyglądu pod kątem wad,
- krwawiące dziąsła,
- uszkodzenia szkliwa,
- nadmierna aktywność fizyczna w ramach dążenia do idealnego wyglądu,
- stosowanie środków przeczyszczających,
- wymioty.
Wśród powikłań jakie może wywoływać żarłoczność psychiczna są:
- niewydolność nerek,
- odwodnienie,
- próchnica,
- zgaga,
- ból żołądka,
- obrzęk węzłów chłonnych szyjnych.
Jakie są konsekwencje zaburzeń odżywiania?
| KONSEKWENCJE Zaburzeń odżywiania | |
| Powikłania fizyczne | Powikłania psychologiczne |
| Zmiany struktury włosów, skóry i paznokci Nieregularne miesiączki Zmęczenie, apatia Bóle głowy Osteoporoza Uczucie mrowienia, drętwienia Nieprawidłowa praca serca Opóźnione opróżnianie żołądka Wzdęcia, gazy i bóle brzucha Krew w zwracanej treści żołądkowej lub stolcu Refluks Opuchnięte ślinianki Problemy z zębami Odwodnienie Zaparcia Biegunki Obrzęki Skurcze mięśni Rany lub blizny na grzbietach dłoni Uszkodzenie naczynek krwionośnych w oczach Opuchlizna twarzy i policzków (zapalenia ślinianek) Rozciągnięcie żołądka do znacznych rozmiarów | Depresja Myśli samobójcze Fobia społeczna Zamartwianie się Napady paniki Wahania nastroju Objawy obsesyjno – kompulsywne Osłabienie koncentracji i pamięci Problemy z wydawaniem opinii i podejmowaniem decyzji Izolacja społeczna Zaburzenia snu Zaniżona samoocena Używanie narkotyków Spożywanie alkoholu Drobne kradzieże w sklepach Ryzykowne zachowania seksualne Niechęć do samego siebie Poczucie wstydu i upokorzenia psychiczne uzależnienie od środków przeczyszczających i odwadniających Samookaleczenia |
Skąd się biorą zaburzenia odżywiania?
Zaburzenia odżywiania nie biorą się znikąd. Często mają podłoże w sytuacjach, w których znajdujemy się na co dzień i pomagają nam sobie z nimi radzić.
W jaki sposób mogą wpływać na zachowania?
- Pomagają radzić sobie z negatywnymi myślami i uczuciami
- Łagodzą lub zwalczają napięcie – przynoszą rozładowanie i ulgę
- Pomagają kontrolować wagę
- Tłumią traumatyczne wspomnienia
- Dają poczucie kontroli
- Pomagają utrzymać razem rodzinę
- Dają pocieszenie, przyjemność, odpoczynek, czas dla siebie, chwilową wolność, odpuszczenie
- Pomagają zwrócić uwagę członków rodziny i przyjaciół
- Nadają unikalną tożsamość – jestem inna, wyjątkowa
- Uwalniają od nudy
- Pozwalają odroczyć w czasie zbyt trudne zadania
- Są czymś dobrze znanym (jak towarzysz czy przyzwyczajenie)
- Pomagają dążyć do ideału
- Odwracają uwagę od problemów
- Stanowią wymówkę w razie niepowodzeń
- Dyscyplinują i karzą
Inne……………..
Ważne:
Jedynie 1% nastolatków ma diagnozę zaburzeń odżywiania, zaś około 10% boryka się z problemami zaburzeń odżywiania, nie zgłaszając się o profesjonalną pomoc.